શાળા પ્રવેશોત્સવની શરુઆત કરનાર પ્રથમ રાજ્ય : ગુજરાત રાજ્ય

પ્રવેશોત્સવ :-

ગુજરાત સરકારે વર્ષ 1998-99 થી શાળા પ્રવેશોત્સવ નામનો કાર્યક્રમ અમલમાં મૂક્યો હતો. આ કાર્યક્રમ શરૂઆતમાં બનાસકાંઠા, પંચમહાલ અને ડાંગ જિલ્લામાં લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો. આજે રાજ્યની દરેક શાળા નવા શૈક્ષણિક વર્ષની શરૂઆતમાં પ્રથમ વર્ગ પ્રવેશોત્સવ ઉજવે છે; જેમાં ગામના સો ટકા લાયક બાળકોને પ્રવેશ આપવાના પ્રયાસો કરવામાં આવે છે. આ દિવસે પ્રવેશ મેળવનાર દરેક બાળકને એજ્યુકેશન કીટ મેળવવા પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવે છે.

2. વૈકલ્પિક શિક્ષણ યોજના :-

વૈકલ્પિક શિક્ષણ યોજના 1998 થી લાગુ કરવામાં આવી છે. સામાજિક અને આર્થિક કારણોસર બાળક શાળામાં પ્રવેશ મેળવી શકતું નથી; આ માટે જિલ્લા પ્રાથમિક શિક્ષણ કાર્યક્રમ હેઠળ આ યોજના શરૂ કરવામાં આવી છે.

3. બિન-વૈધાનિક શિક્ષણ કાર્યક્રમ:-

માનવ સંસાધન વિકાસ મંત્રાલય દ્વારા 1979-80 થી 6 થી 14 વર્ષની વયજૂથના શાળા બહારના બાળકો માટે બિન-કાનૂની શિક્ષણ અથવા બિન-શાળા શિક્ષણનો કાર્યક્રમ શરૂ કરવામાં આવ્યો છે.

4. ઓપરેશન બ્લેકબોર્ડ :-

આ કાર્યક્રમ 1997-98માં પ્રાથમિક શિક્ષણના સાર્વત્રિકરણ માટે શાળાઓમાં જરૂરી સુવિધાઓ પૂરી પાડવાના આશયથી શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો. 1999 સુધીમાં, 5 લાખથી વધુ પ્રાથમિક શાળાઓને આ કાર્યક્રમ હેઠળ શૈક્ષણિક સામગ્રી પૂરી પાડવામાં આવી હતી.

5. મધ્યાહન ભોજન યોજના :-

પ્રાથમિક શિક્ષણના સાર્વત્રિકરણ માટે મુખ્યમંત્રી શ્રી માધવસિંહ સોલંકીના સમયમાં 19 નવેમ્બર, 1984થી આ યોજના લાગુ કરવામાં આવી હતી. ગરીબ બાળકોને પૌષ્ટિક આહાર આપવા અને શાળામાં નોંધણી વધારવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે આ યોજના અમલમાં મૂકવામાં આવી છે.

6. કોમ્પિટન્સી ઓરિએન્ટેડ કોર્સ (M.L.L):- (લર્નિંગનું ન્યૂનતમ સ્તર):-

1995 થી બાળકોની ક્ષમતાને ધ્યાનમાં રાખીને વિષય આધારિત અભ્યાસક્રમ વિકસાવવામાં આવ્યો હતો; જેમાં બાળકોની વિવિધ ક્ષમતાઓનો વિકાસ થાય તેવા અભ્યાસક્રમની રચના કરવા પર ભાર મુકવામાં આવ્યો છે. આ કોર્સનો મુખ્ય ઉદ્દેશ 80% બાળકોમાંથી 75% બાળકોને પ્રાથમિક શિક્ષણ સુધી પહોંચાડવાનો છે.

7. તણાવ વગર શીખવું :-

બાળકોને પાઠ્યપુસ્તકોનો બોજ ન પડે તે માટે આ કાર્યક્રમ અમલમાં મૂકવામાં આવ્યો છે. યશપાલજીના અહેવાલના આધારે નાના બાળકોના શિક્ષણ પર ભાર મૂકતા તેને ઘટાડવા માટે ગુજરાત રાજ્યમાં બિનભારે શિક્ષણનો પ્રયોગ અમલમાં મુકવામાં આવેલ પ્રો. આ કાર્યક્રમ અંતર્ગત બાળકની નોટબુક શાળામાં રાખવામાં આવે છે જેથી તેને નોટબુકનો બોજ ન લાગે.

8. વિદ્યાલક્ષ્મી યોજના :-

કન્યા કેળવણીને પ્રોત્સાહન આપવાના હેતુથી, ગુજરાત સરકારે વર્ષ 2002-03ને કન્યા બાળ શિક્ષણ વર્ષ તરીકે ઉજવવાનું નક્કી કર્યું. આ યોજના મુજબ દરેક છોકરીને શાળામાં પ્રવેશ સમયે રૂ.1000નું બોન્ડ આપવામાં આવે છે. આ બોન્ડ મેળવનાર વિદ્યાર્થીએ ધોરણ 8 પાસ કર્યું હોવું જોઈએ; પછી તે બોન્ડ પાર કરી શકશે. આ યોજનાના ઉદ્દેશ્યો નીચે મુજબ છે.

- જ્યાં સાક્ષરતાનો દર ઓછો હોય ત્યાં શિક્ષણનું સ્તર ઉંચુ કરવું

- છોકરીઓ શિક્ષણ મેળવવા માટે આકર્ષાય છે

- 25 ટકાથી ઓછી સાક્ષરતા ધરાવતા વિસ્તારોમાં કન્યા-શિક્ષણ દરમાં સુધારો કરવો.

- છોકરીઓની નોંધણી 100 ટકા હોવી જોઈએ અને આઠમા ધોરણ સુધી જાળવી રાખવી જોઈએ.